Dr. Hakan Evruke

RAI KAPSÜL TEDAVİSİ: ZEHİRLİ GUATRDA AMELİYATSIZ TEDAVİ

RAI Kapsül Tedavisi Nedir?

Başta zehirli guatr olmak bir çok tiroid hastalığında en etkili, en ekonomik, en kesin, en konforlu ve en kalıcı yöntemdir. Nodülsüz zehirli guatr ve otonom sıcak nodül türü zehirli guatr’da ve otonom sıcak nodüllü zehirli olmayan guatr’da başarılı sonuçları verir. Bu tedavide, hastaya düşük doz radyoaktif iyot (RAI) kapsülü verilir. İsmi radyoaktif olmasına rağmen, hastaya ve çevresindekilere verdiği radyasyon çok düşüktür, hayati tehlike yaratmaz.

Neden RAI Tercih Edilmektedir?

En önemli tercih nedeni ameliyatın getirebileceği olası genel ve özel risklerden hastayı korumaktır. Ayrıca, daha konforludur, daha ekonomiktir.

Ameliyata Üstünlükleri:

1) Örneğin, hastaya anestezi vererek uygulanan cerrahi tedavi sırasında ciddi hayati tehlikeler görülebilir. Bu tehlikelerin çoğu, ameliyat sırasında ortaya çıkan tiroid krizi ve kalp komplikasyonlarına bağlıdır. Bu nedenle cerrahi tedavi uygulanacak zehirli guatrlı hastaların hormonları bazı ilaçlarla normale düşürülüp ondan sonra ameliyat edilmelidir; bu şekilde davranmakla bu komplikasyonların anestezi sırasında ortaya çıkma olasılığı azalır ama tamamen önlenemez. Bu komplikasyonlar en çok zehirli guatr ameliyatlarında görülmektedir. 2) Ameliyat sırasında ses tellerine giden sinirler kesilebilir, kopabilir, hasarlanabilir. Hasarlanan sinirin durumuna göre bu durumda ses kısıklığı, ses kaybı, uyku apnesi ve hatta ölüm meydana gelebilir. 3) Ameliyat sırasında, tiroid çıkarılırken tiroidin arka yüzüne yapışık veya gömülü bulunan kalsiyum bezeleri (paratiroid)nin bir veya bir kaçı çıkarılabilir. Bu durumda, hastanın ameliyat sırasında veya sonrasında kalsiyum dengesi bozulur, orta ve uzun vadede kemik erimesi hızlanır. 4) Ameliyat sonrasında boğazda en görünen yerde ameliyat izi kalır. Bazen bu iz keloid dediğimiz bir gelişme ile oldukça kaba bir görünüm alabilir. 5) Tiroid hormonları yüksek iken dahi uygulanır. Halbuki ameliyat öncesinde hastanın tiroid hormon düzeylerinin normale düşürülmesi zorunludur.

Kimlere Uygulanır?

1) Zehirli guatr hastalarına: zehirli guatr nodüllü veya nodülsüz olabilir. Nodüllü zehirli guatr, genellikle sıcak nodül ile birliktedir. Nodülsüz zehirli guatrda ise tiroid dokusu yer yer “yalancı nodül” görüntüsü verebilir. Her tür zehirli guatr’da RAI kapsültedavisi uygulanabilmektedir. 2) Zehirli olmayan sıcak nodüllü guatr 3) Ilık nodüllü guatr: Ancak bazı vakalarda uygulanmaktadır. Bu grup hastaların tamamına uygulanmamaktadır. Önümüzdeki yıllarda en çok yaygınlık kazanacak gruptur. 4) Nodülsüz zehirli olmayan guatr: Sınırlı sayıda vakalarda uygulanmaktadır. Bu grup hastaların tamamına uygulanmamaktadır. Önümüzdeki yıllarda yaygınlık kazanacağı öngürlmektedir.

RAI Kapsül Tedavisinin Aşamaları Nelerdir?

Bu tedavinin aşamaları; 1) hastanın hazırlanması, 2) kapsülün uygulanması, 3) tedavi sonrası takiptir. Burada en önemli safha hastanın hazırlanmasıdır. Diğer bir husus da doz hesabı ve tiroid fonksiyonun belirlenmesidir. Doz hesabı, çok faktörlü bir değerlendirme sonucunda yapılır. RAI tedavisi, hasta, hastaneye yatırılmadan uygulanmaktadır. Uygulama sırasında hiç bir acı ve sıkıntı söz konusu değildir. Takip ise, tedaviden sonraki ilk aylarda başlayıp gittikçe seyrekleşen aralıklarla yapılmaktadır.

RAI Kapsül ile Tedavi Sonrası

Hastaya RAI kapsül uygulandıktan sonra, yasalar, bazı kısıtlamalarla hasta evine gönderilir. Unutmamak gerekir ki, bu tedavi hastayı hastanede yatırmadan, uygulanan bir tedavi olup uygun doz ve hastanın yeterli bilgilendirmesi ile rahatlıkla eve gidebileceği bir yöntemdir. Bu tedaviden sonra hastanın kapalı bir hastane odasında tecrit edilmesi veya “hapsedilmesi” ihtiyacı yoktur. Ancak, tiroid kanseri vakalarında guatr’da uyguladığımız dozun yaklaşık 20-50 katını uygulamak gerektiği için sadece tiroid kanser tedavisinden sonra hastaları özel yalıtımlı bir odada tecrit etmek gerekir; guatr için uygulanan RAI kapsül tedavisinden sonra hastaları hastanede kapalı odada tecrit etmek bilimsellikten uzak abartıdır.

Tedaviden Hemen Sonra İyileşecek miyim?

RAI kapsül tedavisinin “iyileştirici” etkisi hastalar tarafından yaklaşık 20 gün sonra hissedilmeye başlar, fakat bu iyileşmenin sonuçları serbest T3, serbest T4 ve TSH ölçümleri ile en erken yaklaşık 1 ay sonra ortaya konabilir. İyileştirici etkiler başlayana kadar hastanın özel olarak tiroid krizine karşı korunması zorunludur. Bu süreler hastadan hastaya değişebilir. Bazı hastalarda iyileştirici etkiler 10-15 günde başlarken bazen bu süre 3-4 ayı bulabiliyor. Hastanın hissedeceği ilk iyileştirici etki, çarpıntının ve saç dökülmesinin hızla yok olmasıdır.

RAI Kapsül Tedavisinden Sonra Devamlı İlaç Kullanımı

RAI kapsül tedavisinin hedefi, eskiden sanıldığı gibi tiroid hormon düzeyini normale düşürmek değildir. Bu tedavinin hedefi ve başarı ölçütü, serbest T3 ve serbest T4 hormonlarını normalin de altına düşürmek (hipotiroidizm) ve hastaların ihtiyaç duyacağı yeterli tiroid hormonunu uygun dozda devamlı kullanmasını sağlamaktır. Unutmamak gerekir ki zehirli guatrın hangi seçenek kullanılırsa kullanılsın (ameliyat, anti-tiroid ilaçlar dahil) her türlü başarılı tedavi sonucunda hastanın hormonlarının normalin altına düşmesi (hipotiroidizm) kaçınılmazdır. Bu nedenle başarılı bir zehirli guatr tedavisini, muhakkak, "tiroksin desteği" dediğimiz eksik tiroid hormonunun yerine konulmasından ibaret olan devamlı, ömür boyu hormon tedavisi takip eder.

Hastanın yeterli titizlikle hazırlanmadığı ve RAI dozunun yetersiz kaldığı durumlarda tedavi sonrasında veya "iyot havuzu çok yüksek hastalarda" RAI kapsül tedavisinden sonra tiroid hormon düzeyi normale inen hastalarda, zehirli guatrın bir süre sonra tekrarı mümkündür (%5-8 vakada). Bu hastalarda ikinci kapsül uygulaması gerekebilir ve bu durumda başarı yaklaşık %100'dür. Ancak, ilk 6 ay içinde hormon düzeyi normale inen hastaların tiroid hormonlarının bir süre sonra normalin de altına inmiş bir halde karşımıza çıktığı da nadir olmayan durumlardandır. Bu nedenle erken takip sonuçlarına göre “tedavi başarı” kararı vermek çok yanlış sonuçlar doğurabilir.

RAI Kapsül Tedavisi ile Guatr ve Nodül Küçlür mü? RAI tedavisinden sonraki erken dönemde (2 aydan önce) nodül veya guatrın küçülmesi sık değidlir. Ancak tedaviden 2 ay sonradan itibaren başlayan bir “küçülme” süreci olabilir. Fakat, bu tedavi şekli, ülkemizde, guatrın veya nodülün küçültülmesi hedefi ile kullanılmamakta, tek hedef olarak zehirli guatrın bir daha tekrarlamasını önleyecek şekilde yüksek hormonların normalin altına düşmesini sağlamak gösterilmektedir. Halbuki RAI kapsül tedavisi, guatrı veya nodülü küçültmek amacıyla da kullanılmaktadır.

RAI Kapsül Tedavisinin Hastalara Zararı Var mı? Bu tedavi yeni ve denenmemiş bir yöntem değildir; 1956'dan beri fiilen rutin tedavi aracı olarak tüm Batı ülkelerinde kullanılmaktadır. RAI’nin hastalarda kısırlık ve kanser yapmadığı gerek Amerika Birleşik Devletleri gerekse diğer bir çok Batı ülkesinde binlerce hastanın yıllarca takip edildiği bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır. Bu amaçla bir tıp literatür araştırması yapabilirsiniz: bunun için www.pubmed.com adresine girip çıkan ekrana “radioiodine therapy in hyperthyroidism” anahtar kelimelerini giriniz. Bu tarama ile 1960’dan beri bu alanda bilimsel dergilerde yayınlanmış araştırma sonuçlarını görebilirsiniz. Rehberimiz bilim olduğu için bilimsel olmayan hiç bir açıklamaya itibar etmeyiniz. Komşunuz, akrabanız ve arkadaşınızın açıklamaları bilimsel ise dikkate alınız.

Tedavinin Ayrıntıları

Bu tedavinin ince bazı ayrıntılarını bilmemek tedavinin başarısını yok edebilmektedir. O açıdan bu konuda deneyimli, bilgili ve akademik çalışma yapmış kişilerin bu yöntemi uygulaması tavsiye edilmektedir. "Kapsül", basit bir ilaç uygulaması değildir. Bu yöntem, bir tedavi süreci ve bütünlük içinde uygulanması gereken bir tedavi aracıdır.

Atom Tedavisi aha önce sıvı radyoaktif iyot uygulaması ile ülkemizde tanınan yöntem genel olarak Atom Tedavisi olarak bilinmektedir. Daha ucuz olmasına rağmen, sıvı radyoaktif iyotu artık pek tercih etmiyoruz; hasta içerken damlama ve dökülme riski vardır, doz ayarı zor olabilmektedir, ağıza, tükrük bezlerine, yemek borusuna ve mideye gereksiz radyasyon vermektedir. Halbuki RAI kapsül, istenilen dozda "hazır doz" olarak üretilmete, kullanım sırasında dökülme riski ortadan kalkmakta, mide yerine onikiparmak barsağında açılmakta ve emilmekte, kan yoluyla tiroide gitmektedir. Daha sonra tükrük ve mide sıvısı ile bir miktar salgılansa dahi bu radyasyon miktarı daha düşük olmaktadır.