Makatta çatlak veya yırtık ne demektir?
Makat çatlağı, makat yırtığı, yada tıbbi ifadesi ile ‘anal fissür’ anüs (makat) bölgesini örten deride makatta ağrı, kanama ve kaşıntıya yol açan küçük bir yırtık veya çatlaktır. Genelde çatlak (fissür) yüzeyel olarak başlar ve hızla iyileşir. Bazen derinleşip altta yatan makat iç kasına (sfinkter kası) ulaşabilir. Bu durumda hastalık kronik (süreğen) hale gelmiştir. Makat çatlağının (anal fissür) ana nedeni, makat iç kasında (sfinkter kası) direnç artışı (hipertonisite) ve kalınlaşmadır (hipertrofi). Makat iç kası ortalama olarak 2-4 cm uzunluğunda ve 2-3 mm kalınlığındadır. Bazı makat çatlakları kendiliğinden iyileşirken diğerlerinin neden iyileşemediği kesin olarak bilinmemektedir, ancak kabızlık yada ishalin devam etmesinin bu duruma neden olduğu düşünülmektedir. Bunlara ek olarak, her dışkılama sırasında, dışkı buradaki yara ile temas eder ve iyileşmeyi geciktirir. Bu da makat iç kasının (sfinkter) kasılmasına neden olur. Makat iç kasının (sfinkter kası) kasılı kalması veya gevşememesi (anismus) çatlağın (fissür) iyileşmesini engeller.Sağlıklı kişilerde ortalama % 25 oranında makat kaslarında fazla kasılma görülürken, makat çatlağı olan hastalarda bu oran % 90 olarak belirlenmiştir. Fissürler çok nadiren iltihabi bir hastalığa neden olurlar. Makat çatlakları veya makat yırtıkları; erkeklerde % 99 arka ve ortada ve % 1 ön ve ortada, kadınlarda ise % 90 arka ve ortada ve % 10 ön ve ortada yer alırlar.
Makatta çatlak veya yırtık neden oluşur?
•Yoğun kabızlık: Sert, kuru (taş gibi) bir dışkının zorla makattan geçmesi sırasında bu bölgeyi yırtması ile oluşur.
•Yoğun ishal
•Sürekli dışkı yumuşatıcı (laksatif) kullanımı
•Crohn Hastalığı: altta yatan hastalığın tedavisi, genellikle fissürü iyileştirir.
•Hamilelik döneminde ve lohusalığın ilk iki ayında görülürler.
•Makat yolu ile cinsel temas (arkadan ilişki, ters ilişki, anal seks) sonrasında
•Lösemi hastalığı
•Bağışıklık sistemi zayıflaması
Makatta çatlak veya yırtığın belirtileri nelerdir?
•Makatta ağrı: Hastalar sıklıkla dışkılama sırasında meydana gelen yanma ya da yırtılma gibi bir his ve şiddetli ağrı tanımlarlar. Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatlerce sürebilir. Ağrı; makat iç kasının (sfinkter kası) kasılmasına (spazm) bağlıdır. Hastalar çoğunlukla ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçabilir ve dışkıyı geciktirmesine bağlı olarak dışkı daha da sertleşir ve buda yırtığın daha da derinleşmesine neden olur. Böylelikle, hasta bir kısır döngü halinde bu yakınmaları yaşar ve şikayetleri giderek daha belirgin hale gelir.
•Makatta şişme: Çatlağın dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı gelişebilir. Makat bölgesinin temizliği sırasında hasta tarafından fark edilebilir.
•Makattan kanama: Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve hastaların yaklaşık % 70’inde tuvalet kağıdında ve dışkı üzerinde kan görülür. Ancak aynı yakınmalar hemoroid hastalığı ve kalın bağırsak kanserinde de olabildiği bilinmelidir.
•Makatta kaşıntı: Makatta çatlak ve yırtığın ardışık olarak iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntı kaşıntıya yol açabilir.
Makat çatlağı (anal fissür) hangi hastalıklarla karışabilir?
•Makat fistülü (anal fistül, perianal fistül, anorektal fistül)
•Makat apsesi (anal apse, perianal apse, anorektal apse)
•Makat sarkması (rektal prolapsus)
•Makat kanseri (anal kanser, anüs kanseri)
•Rektal polip
•Crohn hastalığı
•Makatta AİDS (HİV)
•Makat siğili (anal siğil, makat kondilomu, anal kondilom)
Makat çatlağının (anal fissür) bir çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) olur. Hastaların büyük bölümü makat çatlağının derideki uzantısını basur (hemoroid) memesi zannederler. Grucela ve ark. 2010 yılında gerçekleştirdikleri bir çalışmada makat çatlağı tanısında genel uzmanlık dallarından hekimlerin % 50 oranında, Genel Cerrahi uzmanlarının ise % 70 oranında doğru tanı koyabildiklerini belirlemişlerdir. Bu tür hastalıkların bağırsak cerrahisine yoğunlaşan (kolorektal cerrahi) cerrahlar tarafından tedavi edildiğinde başarı oranının % 90’ı aştığı bilinmektedir. Makat çatlağı (anal fissür) tanısının güç olmasının ana nedeni hastaların ağrı nedeniyle makat bölgesini kasmaları ve hekimin anoskop adı verilen makat içini incelemeye yarayan cihazı yerleştirmesinin çoğu vakada mümkün olmamasıdır. Pratikte birçok hastanın hekimin eli ile makat bölgesini açma işlemi sırasında dahi, ciddi bir ağrı ile tepki verdikleri ve bu nedenle bu muayenenin çoğu zaman hakkı ile gerçekleştirilemediği bilinmektedir.
Makat çatlağı tedavi edilmezse ne olur?
Birçok hastanın makat çatlakları ile yaşamlarına devam ettikleri ve gelişigüzel (dost veya eczane tavsiyesi vb.) temin ettikleri krem veya ilaçlarla kendi kendilerine tedavi uyguladıkları bilinen bir gerçektir. Burada ana neden, sorunu önemsememe, doktora muayene olmaktan çekinme (utanma duygusu, mahremiyet vb.) ve bu tür nedenlerdir. Makat çatlağı belirtilerinin, yukarıda belirtilen birçok hastalıkla karışabildiği bilindiğinden, bu tür bir tedaviyi hekime danışmadan uygulamak çok sakıncalıdır ve altta yatan hastalığının ilerlemesine yol açabilir. Makat çatlakları hiçbir tedavi uygulanmadığı takdirde kendiliğinden iyileşebilir, ancak büyük olasılıkla sonradan tekrarlar ve bu dönemde çatlak daha kalınlaştığından, hasta ameliyatsız tedavi şansını kaybedebilir.
MAKAT ÇATLAĞI AMELİYATI
Makat çatlağının (anal fissür) ameliyatı öncesinde makat bölgesi lavman ile cerrahi girişime hazırlanır.
1. Fissürektomi: makat çatlağının cerrahi olarak kesilerek çıkartılması işlemidir.
2. Makat genişletilmesi (anal dilatasyon)
3. Lateral internal sfinkterotomi (makat iç kasının kesilmesi)
4. Fissürektomi ve kaydırma (flep) tekniği: makat çatlağı, yırtığı veya fissürün olduğu alan cerrahi olarak çıkartıldıktan sonra bu çıkartılan alana çevre dokulardan kaydırma (flep) yapılarak doldurulur (anoplasti).
5. Lazerle fissürün yakılması: lazer ışınları ile anal fissür veya makat çatlağı alanı yakılarak buharlaştırılır (vaporizasyon).
6. Radyofrekans (RF) ile sfinkterotomi: makat iç kası (internal anal sfinkter) radyofrekans (RF) ile kesilebilir.
7. İnfrared ile makat çatlağının yakılması: muayenehane koşullarında uygulanabilir.
8. Kriyoterapi ile sfinkterotomi: makat bölgesini iğne ile uyuşturarak (lokal anestezi) dondurarak iç makat kası kesilebilir.
Hasta ameliyat sonrasında ne kadar sürede iyileşir?
•Makatta ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.
•Hasta ortalama 3-4 gün içinde işine geri dönebilir.
•Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur.